5 Katlı Pagoda Depreme Nasıl Dayanır?     

Faruk Bey’in yazılarında ve resimlerinde de sık sık bahsettiği gibi Japonya Doğal Felaketler ile savaşan bir ülke. Deprem bunlardan en çok  maddi hasar verip, can alanı. Depremi bilen bir ülkeden gitmiş olmama rağmen (deprem nedir bilmeyenler durumunu düşünün)  Japonya’dayken “ya deprem olursa” düşüncesini üzerimden hiç atamamıştım. Bu tedirginlikten olsa gerek  özellikle Kyoto’da gezerken şehri saran  600 yıllık, 800 yıllık kulelere bakmış bu depremlere rağmen bu yapılar ayakta nasıl  kalmış sorusuna saplanmıştım. 1995’teki Büyük Hanshin Awaji Depremi Kobe civarındaki bir çok modern binayı yıkarken Hyogo bölgesinde bulunan 13 adet üç katlı pagoda’dan hiçbiri zarar görmemiş!

Geçenlerde Nipponia’nın 33 nolu sayısında  bu konu ile ilgili bir yazı bulunca bir solukta okuyup bitirmiştim. Mimar Ueada Atsushi’nin “Uzaktan Gelen Bilgelik” isimli yazısına göre Japon Pagodalarının sismik güce dayanmalarını sağlayan  “Püf Noktaları” neymiş bir bakalım.

1.     Kullanılan materyal. Ahşap. Tahta, güç uygulandığında eğilip şekil değiştirebilir ancak kolay kırılmaz. Güç çekildiğinde ise eski haline döner. Bu esnekliği sayesinde sismik gücün altından kalkabilir.

2.     Bağlantı şekli.Keresteler birbirine bağlanırken neredeyse hiç çivi kullanılmaz. Bunun yerine inceltilip daraltılmış uçlar, açılmış aralıklara geçirilir. Buna zıvanalı bağlantı dersek,  beş katlı bir pagodada yaklaşık 1000 kadar bulunur. Sarsıntı başladığında birleşme noktasındaki tahta yüzeyler kıvrılıp, birbirine sürtündüğü için sismik enerjinin kulenin yukarılarına kadar tırmanmasına engel olur.

3.     Tabakalar. Japonların  beş tabakalı kule derken kastetmek istediği tabakalar. Aslında pagoda bir dizi kutumsu yapının birbirinin üstüne yerleştirildiği bir yapıdır. Tüm kutular birbirlerine zıvanalı bağlantı noktalarıyla eklenirler. Yer sarsıldığında her kutumsu tabaka, yavaşça ve birbirinden bağımsız olarak yerinden kayar.

4.     Sarsılma Efekti. Her kutumsu tabaka, kendi çapında hafif bir sallanmaya dayanabilir, ancak merkezden fazla uzaklaştırıldıklarında yapı dağılır. Oysa bu yapıdaki kutular yılan dansına benzeyen yatay hareket yapar. En alttaki tabaka sola, üstündeki sağa, bir üstündeki sola doğru kayar. Bu yapının merkezden uzaklaşmasını engeller.