Samurai 侍

“Hai wakarimasu anjinsan”. 1980 li yıllarda TRT’nin yayınladığı “Shogun” dizisi ile tanıdık shogun ve samurayı. Samuray kültürü de, Japon kültürüne ait diğer renkler gibi kendine özgü bir kavram.

Japonya tarihinin önemli bir figürü olan ve yine Japon kültürünün bir çok inceliğini içeren samurayı olabildiğince derli toplu ve tarihsel dokusuna bağlı olarak aktarmaya çalıştım.

Daimyo hizmetindeki aristokrat savaşçı sınıfı diyebileceğimiz samuraylar 12. yy da Taira ve Minamoto klanları arasındaki savaşlardan sonra Japon toplumunda önemli roller üstlenmişlerdir.

Tokugowa yönetimi sırasında (1600-1867) samurayalar Japonya’daki en yüksek dört sınıftan biri olmuştur.  Bu dönemde kılıç taşımasına izin verilen insanlar sadece samuraylardı.

Samuraylar 20. yüzyılın ilk başlarına kadar  derebeylerine karşı zayıflamayan bağlılığın savaşçıları, ölümü hiçe sayan savaş yolunun temsilcileri, yönetmenin ve idealizmin simgesi olmuşlardır.

Etimolojisi

Samuray kelimesinin kaynağı erken Heian dönemidir, hizmet etmek anlamına gelen “saburau” klasik sözcüğünden türetilmiştir.

Samuray kuralları çağında, kılıç kullanan savaşçılar daha önemli hale gelmeden önce, yumitori (okçu)  kelimesi de hünerli savaşçılar için onur verici bir etiket olarak kullanılmaktaydı.

(Samuray ve Samuray Geleneği ile ilgili temel bazı kavramlar yazının sonunda verilmiştir.)
Tarihçe ve Silahları

Japonya’nın ilk sakinlerinin Doğu Asya ve Güney Pasifik adalarından gelen göçmenler olduğu sanılmaktadır. Japon halkının atalarının şimdi Yamato ırkı diye bilinen ve M.S. 3 ve 4. asırda savaşçı kabileler ve klanlar üzerine giderek üstünlük kuran aynı ırka ait insanlar olduğu zannedilmektedir.

Topraklarının ancak %20 si tarıma elverişli Japonya’nın tarihinde savaşlar önemli bir yer tutar.  İmparator ailesinden gelen yöneticiler tarafından idare edilen klanların idaresindeki topraklar savaşların asıl nedenini oluşturmaktaydı. Bu Samuray’ların ortaya çıkış ve yükseliş sebebidir.

Japon savaş tarihinde M.Ö. 660 yılı önemli bir dönüm noktasıdır. Rivayetler bu tarihte Jimmu Tenno’nun savaşçı klanlar topluluğunun lideri olduğunu söyler. Ölümsüz Savaşçı olarak tanınan Jimmu Tenno kabilesi Yamato bölgesine yerleştiler. Yamato klanı Asya’ya çeşitli seferler düzenledi. Kore ve Çin ’in kültürel zenginliklerinden ve savaş sanatlarından etkilendiler. İmparator Keiko, tarihte "Shogun" ünvanını taşıyan ilk kişi oldu. Bir nevi generallik rütbesi gibi de anlaşılabilecek Shogun ünvanı, Keiko’nun savaş sanatlarında geldiği üst noktayı da belirliyordu. Onun oğlu Prens Yamato da savaş sanatları konusunda çok yetenekliydi. Korkusuz, güçlü, gözüpek bir genç olarak tanındı ve Samuraylık anlayışında bir örnek teşkil etti.

Eski Yayoi savaşçılarının geliştirdiği silahlar, zırhlar ve kurallar birbirini takip eden yüzyıllarda Japon Samuray kültürünün temelini oluşturdu. İlk dönem silahları yay, ok ve kılıçlardı. Zırhlar, baş ve boyunu koruyan miğferden,  göğsü koruyan bir parça, omuz ve kolları koruyucuları, karnı saran parçadan oluşmaktaydı. İleriki dönem zırhları kalça ve bacakları da korumaktaydı.

Zırhların değişimi savaşların şeklini de değiştirmekteydi. 5. yüzyılda atların Japonya’ya girmesi ile büyük bir değişim yaşandı. Diğer büyük değişim ise 15. yüz yılda ateşli silahların da savaşa dahil olması ile gerçekleşti.

Samuraylar "bushido" anlayışını temel almıştır. Bushido, "Savaşçının Yolu" anlamına gelir. Bushido felsefesinde korkunun yeri yoktur. Samuray, ölüm korkusunu yenmiş kişidir. Bu, dinginlik kazandırır ve efendiye sadakat sağlardı.

Japonya’nın ilk ve devamlı hükûmet merkezi 8. yüzyılın başında Nara’da kuruldu. 710 ile 784 yılları arasında 74 sene burada devam etti. 794 yılında ise Kyoto’da yeni bir hükûmet merkezi kuruldu. Kyoto bin yıl kadar imparatorun oturduğu yer olmuştur. Başkentin Kyoto’ya taşınması, 1192 yılına kadar devam etmiş olan Heian devrinin başlangıcı olmuştur.1185 yılında Danoura Savaşında Minamotolar rakip Taira Kralını yok ederek galip gelmişlerdir.

Bu süreç yaşanırken 9.-12. yüzyıllar arasında samuraylar bir sınıf haline geldi. İki adla anılırlardı: Samuray (şövalye), Buşi (savaşçılar). Bu insanların bir kısmı yönetici sınıflara bağlıydılar. Bir kısmı ise para karşılığı savaşırlardı. Samuraylar, feodal derebeylerine (Daimyo) bütünüyle bağlıydılar. Hizmetlerinin karşılığında mevki ve arazi alırlardı. Daimyo’lar, Samurayları daha fazla arazi kazanmak ve gücünü arttırmak için kullanırlardı.

Minemotoların iktidârı ele geçirmesi, Shogun denilen askerî liderler idâresi altında yedi asırlık bir feodal hâkimiyet devrinin başlangıcı olmuştur. 1192 yılında ise Minamotolar hükûmet merkezini Tokyo yakınındaki Kamakura’ya kurdular.1213 yılında iktidar Minamotolardan, 1333 yılına kadar askerî yönetimi sürdüren Hogoların eline geçti. Bu dönemde Moğollar, 1274 ve 1281 yıllarında olmak üzere iki defâ Kuzey Kyushu’ya saldırdılar. Her iki savaşta başarılı olamayan Moğollar, ayrıca meydana gelen tayfunlarınla baş edemeyip, Japonya’dan çekildiler.

Samuraylar, at üstünde, yaya, silahlı, silahsız dövüş konusunda eğitilmişlerdi. Ok da kullanırlardı. Ancak, 13. yüzyılda Moğol savaşları yaşandıktan sonra, Samurayların kılıç kullanımı ağırlık kazandı. Hatta mızrakve naginata denen ucu kılıç şekilli mızraklar kullanmaya başladılar.

1333 ile 1338 yılları arasında görülen kısa süreli imparatorlukları, Ashikaga Takauji tarafından Kyoto’da Muromachi’de kurulan yeni bir askerî yönetim tâkip etti. Bu kurulan hükûmet 1338’den 1578’e kadar iki yüz yıldan fazla bir süre devam etmiştir.

Samurayların iki kılıcı olurdu. Uzun kılıç daito-katana, kısa kılıç shoto-wakizashi’ydi. Ayrıca tanto adı verilen bıçaklara sahiptiler. Samuraylar çoğunlukla kılıçlarına isim (mei) verirler ve onların ruhuna inanırlardı. Çift kılıç taşıma ve kullanmaya daisho denirdi.

1605 yılında Japonya’nın gelmiş geçmiş en ünlü samurayı Miyamoto Musashi, savaşçı yetiştirmek için bir okul açtı. 30 yaşına gelmeden 60’ın üzerinde kılıç dövüşünden galip çıkmayı başaran bu usta, yıllarca kendi okulunda dersler verdi. 1615 yılında bir başka tanınmış Samuray, Tokugawa Ieyasu, samuraylık hakkında bir kitap yazdı ve samurayların barış zamanı yaşam biçimleri konusunda çeşitli bilgiler verdi.

İmparator Meiji (1867-1912)

Samuray geleneği, 1876 yılında İmparator Meiji tarafından ortadan kaldırıldı. Kılıç taşıma kanunlarını değiştiren Meiji, samuraylığı tarihe karıştırdı. Ancak ve ancak imparatorluk ordusunda bazı rütbeli subaylar tören amaçlı kılıçlar taşırdı. 20 yüzyılda kılıç tekrar serbest bırakıldı ancak askeri kullanım dışında sportif gelişim için kullanılmaya başlandı. 2. Dünya savaşından da hatırlayacağınız gibi tüm rütbeliler, hatta kamikaze pilotları özellikle de kılıçlıydı. Bushi öğretisinde, hece olarak geçen shi ibaresinin aynı zamanda ölüm demek olduğunu hatırlatalım. Yani, bir nevi bushidoka ölüm korkusunu yenmiş kişidir.

Kültür

Samuraylar kendi kültürlerini oluşturmuşlardır. Bir samurayın okuma yazma bilmesi beklenirdi, matematikten de anlaması.  Büyük samuraylardan Toyotomi Hideyoshi başlarda rençberdi ve sadece hiragana yazıp okuması onun için büyük dezavantajdı. Bu Shogun olması önündeki engeldi. Samuraylardan muhtaç olması beklenemezdi. Diğer sanatlarla ilgilenmesi (dans, go, edebiyat, şiir ve çay) gerekirdi. Edo kurallarının kurucusu Oto Dokan, halk arasından sıradan birinin kendisinden fazla şiir hakkında ilgisi olduğunu gördüğünde utandığını ve bunun onu daha çok çalışmaya ittiğini yazar.

Samuray kültürü, sıradan halk Zen Budizm anlayışından fantezi Kano kültürüne kadar olan alanı içine alır. Bir çok samuray sade bir hayat yaşamışdır. Edo döneminde gelişen ticeratle birlikte gelirlerini pirinçten sağlayan samuraylar, oyma işleri ve çiftçilikle ile de uğraşmışlardır. 

Diğer taratftan, bir çok samuray, arkeoloji, botanik, edebiyat gibi farklı dallarda da çalışmışlardır. Aynı zamanda patates gibi önemli sebzelere duyarsız kalan çiftçilerin bunlarla tanışmalarında katkıları olmuştur. Samuraylar aynı zamanda tarih, kitap ve kayıtlarının tercümesinde de katkıda bulşunmuşlardır.  Basit şekilde de olsa anatomi ve ilaç biliminde çalışmaları vardır. Edo döneminin sonlarında Almanca ilaç kitabı tercümesi yapmışlardır.

Samuray İsimleri

Samuraylar genelde babalarından veya büyük babalarından alınan bir kanji ve eklenen yeni bir kanji ile birlikte isimlendirilirlerdi. Özellikle aynı soydan büyüklerinin anısına ses benzerliği olan isimler konurdu ve o samurayın büyükleri kadar iyi olması umulurdu. Bu isim genpukudan (Japon erkek çocukların yetişkin olduğu zaman yeni bir isim alması, yetişkin elbisesi giymesi ve saç şeklinin yetişkinler gibi yapması gibi  uygulamaları içerir) sonra verilirdi. Samuraylar aynı zamanda çocukluk isimlerinide ikinci bir isim olarak kullanırlardı.

Oda Nobugana "Oda Kouzukenosuke Owarinokami Nobunaga" (織田上総介尾張守信長) şeklinde çağrılırdı ve "Oda Kouzukenosuke" ya da "Oda Owarinokami” şeklinde refere edilirdi.

Evlilikleri

Samuray evliliği, daha yüksek rütbeli bir samuray tarafından düzenlenen bir törenle yapılırdı.

Bir çok samuray yine samuray ailesinden olan kadınlarla evlenmişlerdir. Daha düşük rütbeli samuraylar için halk tabakasından birisi ile evlenilmesine müsaade edilmiştir.
Bu evlilikle birlikte başlıyacakları yeni hayatlarında kullancakları çeyizler kadın tarafından alınırdı.

Bir samuray metres sahibi olabilirdi, ancak bu daha üst rütbeli bir samurayın bu kadını ciddi bir biçimde kontrolünden sonra gerçekleşebilirdi. Bu bir çok romanda  suç olarak değilse bile utanılacak bir durum gibi yazılmışdır. Bu halk tabakasından bir kadınsa, nişan parası veya vergi muafiyeti notu ile gönderilen bir ulak tarfından ailesinden istenirdi. Bir çok aile, eğer kızları bir erkek doğuracak olursa bunun da samuray olabileceğini düşünerek memnuniyetle bunu kabul ederdi.

Bir samuray, yetkili üst düzeylerce kabul edilmiş herhangi bir sebepten dolayı boşanabilirdi. Çok nadiren de olsa karşılaşılan bir durumdu. Eğer kadın erkek bir evlat vermemişse evlatlık edinme için bir sebep olaiblirdi. Samuray kişisel bir sebepten dolayı da boşanabilirdi. Karısını sevmemek gibi bir gerekçe bile olsa. Ancak bu nikahı kıyan samuray için bir utanç olacağından genelde kaçınılırdır. Samurayın karısını boşama şekli kadın için de geçerliydi. Kadında boşanabilirdi. Birçok zengin tüccar samurayın borcunu silmek ya da daha güçlü bir pozisyona gelmek için kızlarının samuraylarla evlenmelerini teşvik etmişlerdir.

Felsefeleri

Shinto kadar, Konfüçyusun etkisi, Budizm ve Zen düşüncesinin felsefesinin etkisi Samuray kültüründe yer bulmuştur.  Meditasyon teknikleri sakin bir bellek sahibi olmak için önemli uygulamalardan biri olmuştur.

Budizm kavramındaki yeniden doğuş ve yeniden yaratılış inancı Samuraylardaki şiddet ve gereksiz öldürmeyi yok etmiştir. Bir kısım samuray öldürmedeki çıkmazlardan yol açıkarak Budist rahip olmuşlardır.

Bushido ilk olarak Edo döneminde kurallaştırılmıştır. Hagakure, Yamamoto Tsunetomotarafından yazılmış, Samuray yolu için kılavuz niteliğinde bir kitaptır. Basıldığı andan itibaren sert eleştirilere maruz kalmıştır.

47 Ronin olayı, samuray hareketinin erdemlerinin ve bushidonun nasıl uygulanacağının tartışılmasına neden olmuştur. Sorunları ele almaları shogun uygulamalarına meydan okuma gibiyse de bağlılık ve dürüstlüğün bir göstergesiydi.
Shudonun Hagakure içindeki tanımı ile bazı uygulamaların ne kadar alışagelmiş olduğunu göstermekle oldukça yüksek bir tartışma ortamı çıkartmıştır.Bunlardan bir tanesi de samuraylar arasındaki homoseksüel ilişki ve paltonik aşklarla ilgiliydi. Bu her ne kadar o dönemde suç ya da inançlarla tamamen yasaklanmamış olsa da samurayların cinsellikle ilgili bir konuda öne çıkmaları gürültü koparmaya yetti. Samuraylar cinsellikle değil beceri ve zekaları ile öne çıkmak üzere eğitilmiş olmalıydılar.

Kenjutsu, kılıç savaşlarıan dair en bilinen kitapalrdan birisi de Miyamoto Musashi’nin Beş yüzük kitabıdır (1643) Kitabın büyük kısmı döğüş anlayışı üzerine kurulmuştur.

47 Ronin

Togugawa Döneminin ortalarında 1701 yılında gerçekleşmiştir. Shogun Togukawa Tsunayoshi, kendi daimyo’larından bazılarına imparator ailesinden elçilere katılma emri vremişti. Bu amaçla, protokol görevlisi Kira Kozukenosuke Yoshinaka (1641-1702) karışık imparatorluk kurallarını daimyo’lara öğretmekle görevlendirilmiştir.

Daimyolardan, Asano ailesinin bir kolunun güçlü lideri olan Asano Takumu no kami Naganori (1667-1701) Kira’nın bu çalışmasına katılmadığı için gerilim doğmuş ve bu gerilim zamanla yükselmiştir. Kira bu gerilimden dolayı öğrencisini utandırmak için bir çok kez çaba harcamıştır. Bu çatışma, Kira’nın Asano’ya Shogun sarayında hakaret etmesi ile patlamaya dönmüş, Asano (shogun sarayında yasak olmasına rağmen) kılıcı ile Kira’ya incitmek için vurmuştur. Asano “kızgınken birisine vurmakla” birlikte iki suçu birlikte işlemiştir.

Asanonun “seppuku” yapması ile birlikte, Asano’nun öcünü almak için 14 aralık 1702 de 47 kişi Kira’nın Ryogoku daki yerine saldırmışlardır. Bu saldırı da Kira’nın bir çok adamı ölmüştür. Ancak yakalanmadan önce Kira “seppuku” yaparak kendisini öldürmüştür. Bu saldırıda Asano’nun adamlarından biri ölmüştür. Kalan 46 kişi kendilerini öldümüştür. Bu 47 adam, Asano, Kira Sengaku-ji’de yakılmıştır.

Shogun 将軍
1192 den 1867 ye kadar olan dönemde kullanılmıştır. Tam açılımı Sei-i-tai Shogun (征夷大将軍) dur. Bu terim 794’te Ainu karşıtı askerlerin komutanı olarak kendiliğinden ortaya çıkmıştır.

Samuray ve Samuray Geleneği ile ilgili kavramlar
Buke (武家) – Harp evi veya mensubu
Mononofu (もののふ) - Savaşçı anlamına gelen eski bir terim.
Musha (武者) - Bugeisha (武芸者) kısaltılmışı, lit. Savaş sanatı yapan kişi.
Shi (士) – yaklaşık olarak beyefendi anlamında kullanılır .  Zaman zaman Samuray için, samuray savaşçısı anlamına gelen武士 (bushi ) kelimesinin kısaltılmışı olarakta kullanılır.
Tsuwamono (兵) – Matuso Basho tarafından popüler hale getirilmiş olan eski bir terim. Literatürde güçlü insan anlamına gelmektedir.
Batto-jutsu  - Yuvarlanmış saman hedefleri kesmeyi içeren kılıç hareketleri.
Bo-jutsu  - Değnek döğüşü
Budo  - Askeri döğüş sanatı
Bushido - Savaşçının yolu
Chokuto  - Japon erken tarihinde kullanılan düz kılıç.
Daimyo - Feodal toprak sahibi.
Daisho - İki Samuray kılıcı (uzun olan - katana, kısa olan - wakizashi)
Edo Dönemi  - 1600 - 1867 Tokugowa yönetimi
Giri - Samuray’ın sorumluluğu
Gunpai - Savaş hayranlığı
Hakama - Etek ve pantolondan oluşan Samuray giysisi.
Heian Dönemi -782 - 1184 Kyoto’nun başkent olduğu dönem
Iai-jutsu - Kılıç çizme sanatı.
Kamakura Dönemi - 1185 - 1332 Kamakura’nın başkent olduğu dönem. Japon kılıcının altın çağı.
Kampaku - Kral vekili
Katana - Uzun kılıç
Ken - Eski dönem kılıcı, 9. yüzyıldanönce yapılmış çift taraflı kılıç.
Ken-jutsu - Kılıç sanatı
Koto - Edo döneminden önce yapılan kılıç.
Kyo-jutsu - Yay ve ok döğüşü.
Kyuba no michi - At ve yay kullanmak.
Kyu-jutsu  - Japon okçuluğu
Mei - Bir tür kılıç
Momoyana Dönemi  - 1573 - 1599 Samuray’ların daisho giydiği dönem. Aynı zamanda  Shinto (yeni kılıç) dönemi.
Mon - Family crest worn on montsuki
Muramasa - Kılıç yapan
Muromachi Dönemi - 1392 - 1572 Kılıç üretimiyle birlikte sivil savaşlarının arttığı dönem.
Musha-shugyo – Savaşçıların kutsal yolculuğu.
Naginata  - Eğimli bıçağa sahip uzun kılıç
Naginata-jutsu – Nagitana yolu
Nambokucho Period - 1333 - 1391 Japonya da güç için çatışan iki imparatorluk dönemi.
No-dachi – Uzun kılıç
Ronin – Hocası olmayan samuray
Ryu – Savaş sanatlarının bir bölümü
Samurai – Savaşçı sınıfı mensubu
Sensei - Öğretmen
Seppuku - İntahar ayini.
Shin Shinto - "Yeni yeni kılıç" - Meiji Restoration (1870) dan sonra yapılan kılıçlar
Shinto - "Yeni kılıç" – 1596 – 1870 yılları arasında yapılan kılıçlar
Shogun - General
So-jutsu – Mızraklı döğüş
Sohei – Savaş rahibi
Tachi – Antik Japonyada kullanılan uzun ve oldukça eğimli kılıç
Uchigatana - "İç kılıç." – Samurayların giydiği iki kılıçtan uzun olanı için kullanılır
Wakizashi – Kısa kılıç
Zanshin – Samurayların tehlikeyi sezme yeteneği

Kaynakça:
http://www.hi-net.zaq.ne.jp/osaru/e_midokoro.htm
http://www.geocities.com/alchemyst/nihonto.htm
http://www.samurai-archive.com/index/index33.php
http://www.japan-guide.com/e/e2127.html
http://en.wikipedia.org/wiki/Samurai

http://www.geocities.com/alchemyst/glossry.htm